Doe de test! Het is een belangrijke boodschap om darmkanker vroeg op te sporen.
Darmkanker ontwikkelt zich bijna altijd vanuit een darmpoliep. Een poliep is een uitstulping of verdikking van het slijmvlies aan de binnenkant van de darm. Poliepen zijn goedaardige gezwellen, maar in sommige gevallen groeit een poliep uit tot een kwaadaardige tumor.
Indien darmkanker wordt ontdekt in een vroeg stadium, is de prognose zeer goed.
Vroeg-detectie is dus uitermate belangrijk voor het vermijden van een (zwaardere) behandeling en/of het vergroten van de kans op volledige genezing.
De Belgische overheid ondersteunt daarom sinds 2013 een gratis opsporingsprogramma voor darmkanker, dat noemen we screening voor darmkanker. Het onderzoek spoort alle mannen en vrouwen van 50 tot en met 74 jaar aan om elke twee jaar een stoelgangtest te doen. Dit is gekend als het ‘Bevolkingsonderzoek Darmkanker’ (afgekort BVO).
Voor uitgebreide informatie i.v.m. het Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker verwijzen we je graag naar de website: https://dikkedarmkanker.bevolkingsonderzoek.be/nl.
Bevolkingsonderzoek Vlaanderen
Hieronder staan de verschillende stappen van het bevolkingsonderzoek darmkanker beschreven.
Selecteren
Alle mannen en vrouwen van 50 tot en met 74 jaar komen in aanmerking voor het Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker, echter niet alle individuen in deze leeftijdscategorie ontvangen een uitnodiging. Je wordt namelijk niet uitgenodigd voor het Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker:
Ben je jonger dan 50 of ouder dan 74, maar wil je toch een stoelgangtest laten uitvoeren? Via je huisarts kan dat altijd. De test en het onderzoek in het labo vallen dan wel buiten het BVO Dikkedarmkanker en zijn dan niet gratis. Je betaalt het remgeld, ook voor de consultatie bij je huisarts.
Uitnodiging
Als je tussen de 50 en 74 jaar oud bent en in aanmerking komt voor het BVO, ontvang je automatisch een uitnodigingspakket van het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO). Dit pakket bevat een uitnodigingbrief, een deelnameformulier, een informatiefolder en een afnametest om zelf een stoelgangstaal te nemen.
Om deel te nemen, stuur je het ingevulde deelnameformulier samen met het afgenomen stoelgangstaal naar het laboratorium. Een postzegel is hiervoor niet nodig. Enkele weken later ontvang je thuis de testresultaten.
Screening
Het Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker in Belgie maakt gebruik van de iFOB-test (immunochemische Fecaal Occult Bloedtest). Deze test detecteert bloedsporen in de ontlasting die niet zichtbaar zijn met het blote oog. Bloed in de ontlasting kan namelijk wijzen op de aanwezigheid van poliepen of darmkanker zonder dat dit wordt opgemerkt.
Wanneer het laboratorium je stoelgangstaal ontvangt, wordt eerst de barcode op zowel het staal als het bijgevoegde deelnameformulier gescand door een laborant, zodat beide aan elkaar gekoppeld zijn. Vervolgens wordt het staal geanalyseerd op de aanwezigheid van bloedsporen en de resultaten van deze test worden elektronisch doorgestuurd naar het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO), terwijl het deelnameformulier met de post naar het CvKO wordt verzonden. Dit proces verloopt volledig geautomatiseerd.
Zodra het Centrum voor Kankeropsporing je deelnameformulier ontvangt, wordt het zorgvuldig gescand en gecontroleerd. Indien het formulier volledig is ingevuld, koppelt het CvKO de gegevens aan het testresultaat. Binnen 14 kalenderdagen na het versturen van je stoelgangstaal ontvang je het resultaat thuis en wordt ook je arts hiervan op de hoogte gebracht.
Informeren
Afhankelijk van de voorkeuren die je aangaf via het deelnameformulier bij je stoelgangtest ontvang je het resultaat binnen de veertien kalenderdagen via e-mail of per post.
Onderzoek
Bevolkingsonderzoek doorheen de jaren
De dekkingsgraad geeft aan welk percentage van de bevolking tussen 50 en 74 jaar is gescreend op darmkanker. Dit omvat zowel personen die deelnamen aan het bevolkingsonderzoek, mensen die om andere redenen zijn gescreend, bijvoorbeeld personen met klachten die door hun huisarts zijn doorverwezen voor een coloscopie als mensen met een geldige uitsluitingsreden om niet deel te nemen.
Het percentage personen dat gescreend werd op darmkanker is geleidelijk toegenomen sinds de start van het BVO in 2013. Vanaf 2018 heeft dit percentage zich gestabiliseerd rond 64%
Daarnaast valt op dat er door de jaren consequent relatief meer vrouwen dan mannen gescreend worden. Dit verschil tussen mannen en vrouwen blijft stabiel over de tijd.
De grafiek toont duidelijk het effect van de geleidelijke uitbreiding van het BVO. Vlaanderen startte in de beginfase met het screenen van personen vanaf 56 jaar. In 2017 werden de 55-jarigen toegevoegd, gevolgd door de 53- en 54-jarigen in 2018, de 51- en 52-jarigen in 2019, en vanaf 2020 ook de 50-jarigen.
Verder valt op dat in de jongere leeftijdscategorieën (50-54 en 55-59 jaar) relatief minder personen worden gescreend in vergelijking met de oudere leeftijdsgroepen.
De responsgraad geeft weer welk percentage van de populatie 50-74 jarigen die een uitnodiging ontvingen voor deelname aan het bevolkingsonderzoek effectief hebben deelgenomen binnen de 12 maanden.
Gemiddeld gezien neemt ongeveer de helft van de uitgenodigde personen deel aan het BVO. Deze trend is stabiel gebleven doorheen de jaren.
Over het algemeen sturen vrouwen vaker een stoelgangstaal op dan mannen.
Het percentage personen dat deelneemt aan het BVO is sterk afhankelijk van de leeftijdsgroep waartoe ze behoren.
Jongere mensen nemen over het algemeen minder deel aan het BVO in vergelijking met de oudere populatie.
Het BVO in Vlaanderen startte in 2013 met het uitnodigen van alle 56-74 jarigen. Deze leeftijdgrenzen werden stelselmatig uitgebreid, totdat in 2017 ook de 50-jarigen werden opgenomen. Dit verklaart de patronen die we zien in de figuur.
Hoe kunnen we de deelname aan het bevolkingsonderzoek darmkanker verder stimuleren?
De responsgraad geeft weer welk percentage van de populatie 50-74 jarigen die een uitnodiging ontvingen voor deelname aan het bevolkingsonderzoek effectief hebben deelgenomen binnen de 12 maanden.
We zien dat de responsgraad varieert per regio. Zo is de responsgraad algemeen lager in enkele grote steden zoals Antwerpen, Gent en de regio rond Brussel. Verder zien we een lagere responsgraad dicht bij de Franstalige grens.
Algemeen zien we dat er relatief meer vrouwen deelnemen aan het bevolkingsonderzoek dan mannen. Verder zijn er minder deelnemers in de jongere leeftijdscategorieen (50-54 en 55-59 jaar).
45.7% van de mannen neemt deel aan het BVO.
8.8% van de stoelgangtesten is afwijkend.
6326 poliepen en 790 gevallen van dikkedarmkanker worden vastgesteld.
51.1% van de vrouwen neemt deel aan het BVO.
5.5% van de stoelgangtesten is afwijkend.
3460 poliepen en 488 gevallen van dikkedarmkanker worden vastgesteld.